Steenbakkerij
Scheldeklei voor bakstenen
Hieronder een detail van het zuidelijk deel van de Gentbrugse Meersen op de orthogonale luchtfoto uit 1955/56. Hierop is de laatste (bak)steenbakkerij te zien.
Op die plek vind je in de meersen nu nog het restant van een veldoven, een hoop minder goed gebakken stenen, overwoekerd door bramen.
Bron: © Vlaamse overheid, Departement Mobiliteit en Openbare Werken, afdeling Algemene Technische Ondersteuning (luchtfoto 1955/56) en Bron: Digitaal Vlaanderen (luchtfoto 2021)
In de 19de eeuw had je in de Gentbrugse Meersen meerdere steenbakkerijen. Maar sinds de rechttrekking en bedijking van de Schelde in de jaren 1870 waren er geen jaarlijkse winterse overstromingen meer, de rivier bleef binnen de dijken en er werd geen verse klei afgezet in de uiterwaarden.
Toch probeerde er nog een bedrijfje op het terrein tegenover Koningsdonk (op bovenstaande foto) in 1930, maar het kon de concurentie met de Boomse baksteen niet aan en werd in de jaren ’40 van vorige eeuw verlaten.
De klei werd uit de putten gedolven (rechts op de foto), bewerkt tot een malse brij en en houten vormen geperst. Ze werden met zand bestrooid en op een laagje zand uitgeschud en regelmatig gekeerd voor het drogen. Ze werden verder wind-gedroogd in de open laaghuizen met dak van stro. Daarna werden er grote stapels gebouwd met uitgespaarde gangen voor brandhout en kleine kolen. Zo werden de bakstenen gebakken.
Deze activiteiten vonden plaats in de zomer, in de winter stond alles immers blank. Zowel mannen vrouwen als kinderen werden hierbij tewerk gesteld.
Eind 1974 schrijft Gerard Waeytens: In de Zilvermeersen rookten en dampten de vele steenovens, verbonden met de Bosstraat door een rode wegel. Rechtover de oude hofstede van Van Seymortier in de Kromme Bosstraat, dichtbij Koningsdonk staan ten huidige dage, in het akkerland, nog enkele puinen van een laatste steenbakkerij. Een groot deel van de laatste steenoven is nog te bezichtigen, bedekt met onkruid. Daarnaast staan nog enkele strooien laaghuizen, bijna volledig ingestort en omgewaaid. Dit zijn stomme getuigen van hoe vroeger de mens hier zijn brood verdiende in het zweet zijns aanschijns, voor een karig loon. al honderden jaren gleden heeft men hier in deze omgeving steenovens gebouwd. Na de winter trok het water zich terug in zijn bedding en liet telkens een dikke laag klei achter, welke ieder jaar dikker werd zodat men telkens weer, na vele decennia, genoeg klei vond om daar opnieuw steenovens op te richten. (uit: Marcel De Bleecker & Wilfried Patoor, Gentbrugge, 8 eeuwen geschiedenis, 1993)
We zoeken nog meer foto’s uit die periode, met zicht op de steenbakkerij. Dat helpt het luchtbeeld beter te interpreteren en duiden. Beschik jij nog over oude foto’s van de meersen? Neem gerust contact op: gunter@wgbm.be
G.S.
WERKGROEP GENTBRUGSE MEERSEN 